ՁԵՆՏԻԿՈւ (15-րդ դար) / Յան Գույ-Ֆեյ (քնարական դրամա)

Ձենտուկիի Յան Գույ-Ֆեյ դրամայի այս թարգմանությունը և մուտքի խոսքը վերցված է 2003-ին Երևանում տպագրված Վիգեն Բաբայանի «Բազմանվագ» (թարգմանություններ և փոխադրություններ) գրքից:

Սյուանցզուն տիրակալի գեղեցկուհի հարճ Յան Գույ-Ֆեյի տխրալի պատմությունը մեր աչքի առաջ կենդանանում է 15-րդ դարի ճապոնական դրամայում, Ձենտիկույի հեղինակությամբ: Նմանօրինակ ներկայացումները, որ ճապոներեն կոչվում էին յոկյոկու, ի հայտ են եկել 13-րդ դարում և վերջնականապես ձևավորվել 14-ում, ճապոնական հանրահայտ թատերագիրների և Կանամի ու Սեամի թատրոնների ճանաչված բեմական վարպետների կողմից: Արտաքուստ սա հիշեցնում է դրամատիզացված պոեմ, ուր բոլոր երկխոսություններն ու մենախոսությունները բաժանված են համապատասխան կերպարների, իսկ պատմողական հատվածները Երգչախմբի միջև: Սակայն այս կառույցը ամենուրեք չէ որ պահպանվում է, հաճախ երգչախումբը հայտնվում է գործող անձի դերում, իսկ հերոսները ներկայացնելով պատմական հատվածները, անսպասելիորեն անցում են կատարում ուղիղ խոսքից` անուղղակիին: Արևելյան երաժշտությամբ համեմված այս ներկայացումները հայտնի էին նաև Արևմուտքին:

ՖԱՆ ԳՈւՅ-ՖԵՅ

(քնարական դրամա)

ԳՈՐԾՈՂ ԱՆՁԻՆՔ

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ – Թանի տիրակալ Սյուանցզունի գեղեցկուհի հարճը

ԿԱԽԱՐԴ – Սյուանցզունի պատվիրակ

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

ՆԱԽԵՐԳ

ԿԱԽԱՐԴ

Ա~խ դեռևս չգիտեմ լուսայգն ի՞ նչ է խոստանում

Տարաժամին այս զարհուր, ո՞ ր հեռուներն է տանում:

Արշալույսին քայլեցի այս անծանոթ ճամփեքով,

Փնտրտուքով թափանցիկ, օտարոտի եզերքով:

Ես` մի կախարդ, մի վհուկ, որ հայտնի եմ մոգությամբ,

Ծառայում եմ տիրոջն իմ, Սյուանցզուն մեծ արքային,

Ծառայում եմ կամովին, նվիրյալ ու գոհությամբ,

Նրան խորհուրդ եմ տալիս իմ արհեստով այնքան հին:

Եվ տիրակալն իմ, իրավ, ուղղամիտ էր ու արդար,

Բայց և գերվեց կանացի գեղեցկության թովչանքին,

Աստվածազուն մի էակ, լուսասնունդ ու կայտառ,

Որ իր նմանը չուներ, հարսն էր ասես երկնքի:

Աղջնակն այս գեղանի Յանի տոհմից էր սերում,

Եվ անունն էր Յան Գույ-Ֆեյ, օ~, հմայիլ եթերի,

Ապստամբեց Ան Լուշան, արնախումն այդ աններում,

Ու զոհ գնաց դիցուհին, գեղեցկուհին անթերի:

Ի՞ նչ պատիժ էր, օ~, երկինք, որ կատարվեց այդ գիշեր,

Ու Մանգույան դաշտերում արյան գետեր հոսեցին,

Եվ իմ տերը կորցրեց,-սարսափում եմ արդ հիշել,-

Ադամանդն իր լուսեղեն: Մունջ շուրթերն իր խոսեցին.

«Գնա,-ասաց,-ու փնտրիր ամենուրեք, օ~, մոգ իմ,

Տես, թե ուր է բնակվում անմահական այդ ոգին»:

Ես փնտրեցի տենդագին լազուրներում խելահեղ

Ու սուզվեցի անդրաշխարհ, խորխորատներ անսովոր,

Ապավինեց ո՞ ր խորշին էությունն այդ փառահեղ,

Օտարոտի ի՞ նչ երկրում` առեղծված է առ այսօր:

Վերջին հույսն եմ փայփայում, պիտի մեկնեմ ես հիմա

Երանելյաց մի աշխարհ, ուր չկա մահ, մոռացում,

Ու կփնտրեմ ես նրան, կմաքառեմ մինչ ի մահ,

Որպես հատույց իմ տիրոջ, որպես պարտք ու գոհացում:

(երգում է)

Թափառում եմ կարեվեր

Հոգու աշխարհում,

Օ~, թե երկինքն արևեր,

Լույս տար անմարում,

Կկանչեի ես այնժամ`

«Այնտեղ է ոգին»...

Մինչ ալիքներն այս դաժան

Քշում են մոգիս:

Ահա ծովում երևաց

Կղզին անծանոթ,

Թեթև նավակն իմ սուրաց

Իմ հայտնության մոտ:

Կանաչազեղ այս խոտից

Սնար կհյուսեմ,

Իսկ այս ծաղկանց բյուր-հոտից`

Երազն իմ լուսե:

Անմահության ափերին

Նավակն իմ հասավ,

Ահա եզերքն անփերի

Աչքերն իմ տեսան:

ՏԵՍԱՐԱՆ ԱՌԱՋԻՆ

(Գործողության վայրը` Անմահության երկիր)

ԿԱԽԱՐԴ

Շտապում էի այնպե~ս, և ահա հասա հավերժական պատանության և հավերժական գեղեցկության տաճարին: Այժմ այստեղ հարցուփորձ կանեմ ամենքին:

(նայում է չորս դին)

Հետամուտ եղա հոգուս խրատին,

Ի փառս նրա` ուղեցույց դարձա

Եվ հայտնվեցի լուսեղ տաճարում

Անմահության և հարատև գոյի:

Իմ դեմ` տաճարներ վեր դարսիդարսված,

Ձգվում են հեռուն, ուր աչքդ կտրի:

Կատարելության փառավոր կերտվածք,

Ասես հպվում են երկնի դարպասին,

Եվ ի~նչ գալարներ, որոնք պատմում են

Յոթ հրաշքների և բուդդայական

Յոթ խորհուրդների գոյության մասին:

Նույնիսկ Չանշենն ու Լիտյանն անառիկ

Չեն կարող չափվել այս աներկրային

Դյութանքների հետ, որոնց ցոլանքից

Աչքն է խտղտում... Օ~, անգո տեսիլք...

(մոտենում է տաճարին)

Ինչպես ուսուցանել էին, սպասածին պես ահա հայտնվեցին կացարանները, որոնց վրա արձանագրություններ կան: Ահա դրանցից մեկը. «Աստ հանգչի Թայ Չժեն Սուրբն մեծ»: Այսպես ուրեմն, ես հիմա կթափառեմ ու կճշտեմ, թե ինչ ասել է այս ամենը:

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

(ձայն տաճարից)

Անցած-գնացած օրեր իմ լուսեղ...

Գարնանազմայլ զմրուխտ պարտեզում,

Երբ մենք միասին ճեմում էինք լուռ

Լիշանի լեռան գունեղ ծաղկունքով,

Օ~, ի~նչ տեսլաժամ, ի~նչ երանություն...

Բայց թարշամեցին աչկունքը ծաղկանց,

Փոխվեց ամեն բան և բաժանվեցինք...

Օ~, ահեղ դիպված...

Եվ ահա, աշնան պաղ քարանձավում,

Այս Անմահության երկրում հավերժի

Ես մեն ու մենակ զմայլվում եմ դեռ

Այս լուսնալույսի ցոլանքով մեղմիկ:

Օ~, շող լուսնային,

Եվ անկասելի լուրն այս իրապես

Տառապանքներ է հավելում սրտիս,

Երկրային սիրո վայելքներն անտես

Հոգիս խավարկոտ անդունդն են մղում:

ԿԱԽԱՐԴ

Ա~յ քեզ նորություն...

Անսպասելի հայտնություն էր սա,

Ինձ պետք է հիմա քիչ աճապարել,

Պատմել տիրոջն իմ, ինչ որ ես տեսա:

Մեկնելուց առաջ, տուր ինձ, խնդրում եմ,

Ծանոթ մի նվեր, գեթ մի նշանակ,

Որ հիշատակիդ խոսնակը դառնա:

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Վերցրու, խնդրեմ, որպես հիշատակ,

Որպես իմ սիրո անշշուկ վկա,

Այս հերակալս մարգարտահատիկ:

ԿԱԽԱՐԴ

Օ~, ոչ, աշխարհում մարգարտաշարով

Անթիվ զարդեր կան: Ա~յ թե տանեի

Քո շշուկները` լույս-ծաղկաթերթիկ,

Այն բառ-գանձերը, որոնց զորությամբ

Հավատարմության երդում ենք տվել,

Որոնք հասու չեն օտար ունկերին...

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Իրավ ես, իրավ, խոսք է ճշմարիտ:

Հուշացոլքերը հառնում են իմ դեմ,

Լույս-ծաղկաթերթով ու բառագանձով

Երդվեցինք այդօր, աշնանամուտի

Օրն է յոթերորդ... Լուսնկա գիշեր,

Լոկ մի զույգ աստղի մունջ առկայությամբ:

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

ԹԵ ՈՐ ԼԻՆԵՆՔ ՄԵՐ ՍԻՐՈ ԵՐԿՐՈՒՄ,

ԹՈՂ ԼԻՆԵՆՔ ԵՐԿՃՅՈՒՂ ԾԱՌ ԻՐԱՐ ԳՐԿՈՒՄ,
ԹԵ ՈՐ ՄԵՆՔ ԼԻՆԵՆՔ ՇԱՓՅՈՒՂԱ ԵՐԿՆՈՒՄ,

ԹՈՂ ԼԻՆԵՆՔ ԹՌՉՆԻ ԹԵՎԵՐԸ ԵՐԿՈՒ:

Ահա այս երդմամբ երդվեցին նրանք,

Անտես, անվկա: Պատմիր այդ մասին,

Թոթովանքներով գաղտնի անարատ

Սեր շշնջացին մեկը մյուսին:

Օ~, այս անցավոր աշխարհում սակայն,

Այս ունայնության տարերքում անգո,

Կյանքի ու մահվան խորշում սառցակալ

Պտույտ է անում վիշտը չարագործ:

Սակայն այդ լուսե աճյունափոշին

Ցրվեց Մանգույան դաշտում արնամած,

Հոգին համբարձվեց թեպետ մշուշից,

Ճյուղերից մեկը կոտրված մնաց:

Հոսում են արնոտ ջրերը անսաստ,

Բայց հավերժող են սերերն անարատ,

Դու նրա վերջին աղոթքը անսա,

Հենց այդ մասին էլ կպատմես նրան:

ՏԵՍԱՐԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ

ԿԱԽԱՐԴ

Երջանկությունից տերն իմ կցնծար,

Բախտի դիպվածով նավակն այս թե որ

Ճեղքելով ծովը, որպես սուրբ ընծա

Քեզ նրա գիրկը հասցներ մի օր:

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Կխարկվեմ այսպես մենության բոցում,

Անլուր տխրության ճիրանում դեղին,

Իմ այս մետաքսե սևսուգ թիկնոցում,

Քշվելով բախտի հորդուն հեղեղից:

Երկնում իմ աստղը աչք չի կկոցում,

Գալիքն անլույս է, անհայտ է ուղիս,

Անհույս օրերն այս իմ սիրտն են խոցում

Եվ թունոտ անձրև մաղում ուղեղիս:

(կախարդին)

Համբերիր սակայն, փորձում եմ հիշել

Մի լուսե պատկեր, սիրո մի գիշեր...

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

Պալատում էր մարմարե,

Լիշան լեռան փեշերին,

Լուսնալույսն էր մարմրել,

Մերվել էինք գիշերին:

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Ու պարում էի ինչպես ծաղկաթերթ,

Գլխիս` հերակալ մարգարտահատիկ:

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

Նույն հերակալով, երկինքը վկա...

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Թիթեռի թև էր թիկնոցս մետաքս...

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

Օ~, ծիածանված պարեր ոսկեթև,

Սահում էիր դու երազով օծուն...

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Ամեն ինչ պատիրք, տեսիլք էր թեթև,

Օ~, հեքիաթներն այդ իմ սիրտն են խոցում:

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

Կորուսյալ անուրջ... Էլ ո՞ վ զարմանա,

Աշխա~րհ անցավոր, սուտ ու մոռացկուն,

Մեկ օրվա ցնորք, օ~, խեղճ փարվանա...

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Ու երբ խոկում ես անցյալի մասին,

Հասու չես լինում ծագումին նրա,

Ապագան նույնքան շարժում է մի սին,

Ուր կյանքն ու մահը ծանոթ չեն իրար:

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

Քսանհինգ ձև կա տարբեր կեցության,

Թող փորձի շեղվել մեկը դրանից,

Անճողոպրելի վախճանից հանկարծ,

Ի՞ նչ է սպասվում մահկանացուին:

Կա հինգ երկնաշխարհ... Եղծում կա, ավեր

Անգամ չորս ծանոթ տիրույթում Սյումի,

Հյուսիսաի մարդիկ ապրում են դարեր,

Չեն փրկվում սակայն ճիրանից մահի:

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Դիցուհի էի երկնում այն օրից,

Բնակվում էի ոգիների հետ,

Մահկանացուի բաժին հասավ ինձ,

Ի~նչ ճակատագիր, ինչպիսի~ աղետ,

Ապրում էի ես գերդաստանում Յան,

Անծանոթ էի եկող-դարձողին,

Տերն իմ լսել էր իմ մասին սակայն,

Ինձ պալատ տարավ, պոկեց ինձ հողից:

Երդում տվեցինք մեկմեկու իրավ,

Անբաժան մնալ իրարից կյանքում,

Մեկտեղ դամբանվել, կամ փնտրել իրար

Երկնի ու երկրի գորշգույն սահանքում:

Բայց բախտն ինձ նետեց կղզին այս ամա,

Մատնեց մենության զազիր տաժանքին,

Ես տառապեցի խեղճ ու այսահար,

Որպես իմ սիրույն անարժան մի կին:

Ցողն ի՞ նչ է, անգո, և կա, և չկա,

մարմինն աշխարհիկ` զանգված է մի սին,

Էլ ու մնացին սեր ու անրջանք,

Որ չենք լինելու երբեք միասին:

Խոստովանության վայրկյան հմայուն,

Խոստովանության ի~նչ անդորր պահեր,

Հուշերիս բոցերն իմ միտքն են այրում,

Տեսել եմ հազար դժոխք ու մահեր:

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

Յոթերորդ օրն էր այն ամսի, իրավ,

Լուսկա գիշեր... Երդվեցիք իրար,

Որ դառնաք թռչնի թևերը երկու,

Կամ դառնաք երկճյուղ ծառ իրար գրկում:

Բայց ձեր խոսքերի ծաղկաթերթն ավա~ղ,

Շուրթերից պոկված շշունջը խաղաղ

Գիշերահավքի կանչի հետ կորան,

Աշխարհը դարձավ համակ բուք-բորան:

Ծպտյալ անուրջ էր և ուրիշ ոչինչ,

Երկնքից թափվող ասուպներ չնչին:

Օրենքն է կյանքի, օրենք մի դաժան,

Մեկ է, թե լինես արժան, անարժան:

«Թե լսեին ճիչն արդարի,

Կամ չլիներ երկրի վար

աժանման պահն աղետալի,

Կսիրեին մարդիկ իրար

Հազար-հազար-հազար տարի»...

Ու խառն են կյանքում օրենք ու դիպված,

Թող անսան կանչիս քնած թե արթուն,

Թե որ տված է վայելքն հանդիպման,

Բաժանումն անշուշտ տրված է մարդուն:

ՎԵՐՋԵՐԳ

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

Եվ մետաքսե թևիկներով

Թափահարեց հուսահատ,

Սիրո վերջին կանչն էր գերող,

Սիրո պարն էր գերվհատ:

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Մնաք բարյավ անցյալ հուշեր,

Մնաք բարյավ, սեր անցավ,

Երազի պես մի մութ գիշեր

Սիրո պարն այս վերջացավ:

Դարը դարին պատմել կտա,

Մարդ ու աշխարհ կիմանան,

Այս լուսահեղ արևի տակ,

Սիրո ասքն այս կմնա:

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

Հերակալն իր մարգարտակուռ

Դողով մեկնեց դեսպանին,

Եվ այդ պահից լացով թաքուն

Նրա ճամփան կպահի:

ՅԱՆ ԳՈՒՅ-ՖԵՅ

Գնաս բարյա~վ... Գնաս բարյա~վ...

ԵՐԳՉԱԽՈՒՄԲ

Չեն տեսնելու էլ մեկմեկու,

Օնչքան էլ որ լույս ծագի,

Սիրտը մահվան հիմնն է երգում

Ամեն սարսուռ լուսայգի:

Լուսապարար սեր էր սակայն

Ու բաժանում դառնաղի,

Աշխարհն ասես սևշոր հագավ

Ու սուգ մտավ չար խաղից:

Տեսարանն այս դառն էր անշուշտ,

Խառնակվել են սեր ու թույն,

Պատշգամբում մարեց անշունչ,

Լոտոս դարձավ ձյունաթույր...